Ολομέλεια – Ομιλία περί του νομοσχεδίου Κώδικα Δεοντολογίας Δημοσίων Υπαλλήλων

«Πειθαρχικό Δίκαιο Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου»

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ:

Όπως σε κάθε πρόβλημα, έτσι και στη δημόσια διοίκηση, υπάρχουν δύο όψεις: στη μία βρίσκονται οι δημόσιοι υπάλληλοι που αντιμετωπίζουν το καθήκον τους με αυτοθυσία, με φιλοτιμία, με ευσυνειδησία. Στην άλλη όψη, είναι εκείνοι που αντιμετωπίζουν το καθήκον τους με αλαζονεία, με αδιαφορία ή ευθυνοφοβία. Αν συμφωνήσουμε ότι σχεδόν κάθε επαφή του πολίτη με το δημόσιο αποτελεί για αυτόν και μία ήττα, τότε είναι βέβαιο ότι κερδίζει η δεύτερη όψη. Φταίει βεβαίως και το σύστημα που έχει δημιουργηθεί, το οποίο υπηρετούν μέσα από απαρχαιωμένες δομές, διαδικασίες και κανόνες.

Θέλω, επίσης, να βάλω στη συζήτηση, κύριε Υπουργέ, την ευρωπαϊκή διάσταση. Πριν από λίγες ημέρες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε πέντε προτεραιότητες, όπως ακριβώς προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της ετήσιας επισκόπησης ανάπτυξης στην Ευρώπη. Μία από τις πέντε προτεραιότητες για την έξοδο από την κρίση, είναι και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης. Δεν θα σταθώ στην υποχρέωσή μας να μετουσιώσουμε σε πράξη τον εκσυγχρονισμό αυτό.

Έχω την αίσθηση ότι όλες οι ρυθμίσεις που κατά καιρούς γίνονται –πριν από τρεις μήνες είχαμε το βαθμολόγιο, τώρα το θέμα των πειθαρχικών διώξεων των δημοσίων υπαλλήλων κλπ- προσπαθούν να «τυλίξουν» τη χρεοκοπία της δημόσιας διοίκησης –γιατί περί αυτού πρόκειται- με ένα νομοθετικό «μανδύα» που να αποπνέει εκσυγχρονιστικό «άρωμα». Απουσιάζουν, όμως, στοιχειώδη πράγματα.

Πέρα από τη νομοθετική πλευρά, εγώ δεν έχω καμία αντίρρηση για την αναγκαιότητα των ρυθμίσεων, στο δημόσιο τομέα υπάρχει το θέμα της εμπέδωσης μιας νοοτροπίας ατιμωρησίας. Από τη μία πλευρά, το σφάλμα, το λάθος του υπαλλήλου περνά απαρατήρητο και από την άλλη, αν αποκαλυφθεί, ο υπάλληλος αισθάνονται ότι θα έχει κομματική ή συνδικαλιστική κάλυψη.

Με αυτήν την αφορμή, καταθέτω μία συγκεκριμένη πρόταση. Να σκεφθούμε σοβαρά την κατάργηση του κομματικού συνδικαλισμού στη δημόσια διοίκηση. Υπάρχει μοντέλο το μοντέλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ενιαία λίστα. Ο κάθε υπάλληλος που θέλει να εκλεγεί στο ενιαίο συλλογικό συνδικαλιστικό όργανο εκτίθεται σε ενιαία λίστα, διατηρώντας τις κομματικές του «αποσκευές» ή τις όποιες πεποιθήσεις του. Νομίζω ότι μια τέτοια πρόταση θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για να απεμπλέξουμε τη δημόσια διοίκηση από το φαύλο κύκλο της κομματικοποίησης.

Είναι γνωστό ότι ο πολίτης κάνει ό,τι δεν του απαγορεύεται. Είναι επίσης γνωστό ότι ο δημόσιος υπάλληλος κάνει μόνον ό,τι του επιτρέπεται. Ανάμεσα σε αυτές τις δυο «μυλόπετρες» αντιλήψεων, αλέθεται η σημερινή ελληνική κοινωνία. Και αυτό έχει βεβαίως να κάνει, με το πλέγμα των συναρμοδιοτήτων, και κυρίως, με τη διάχυση της ευθύνης σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης.

Και θα ήθελα εδώ να σας ρωτήσω: όταν μία συγκεκριμένη αρμοδιότητα, διαχέεται σε πάρα πολλούς υπαλλήλους και σε πάρα πολλές υπηρεσίες, ποιον να τιμωρήσεις; Και δεν αναφέρομαι στο «πώς».

Θα σας δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που είχα ζήσει στο Υπουργείο Οικονομίας, όταν υπηρετούσα ως γενικός γραμματέας με μία διεύθυνση η οποία είχε συναρμοδιότητα για τη νηολόγηση των πλοίων, με το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, που ήταν και το επισπεύδον Υπουργείο. Έχω κρατήσει – έψαχνα σήμερα να το βρω, ένα σχέδιο υπουργικής απόφασης το οποίο, στην τελευταία του σελίδα, πριν την υπογραφή του Υπουργού, έφερε πάνω από πενήντα σφραγίδες από διάφορες υπηρεσίες. Θυμάμαι δε, ότι δίπλα στη μονογραφή υπαλλήλου υπήρχε η ένδειξη «με την επιφύλαξη του σημειώματος τάδε» σε σφραγίδα. Η όλη διαδικασία συλλογής υπογραφών ήταν τυπική και διαρκούσε πάρα πολύ καιρό. Κάποια στιγμή, έφθασε στο γραφείο μου ένα σχέδιο υπουργικής απόφασης σχετικά με το πλοίο που είχε ήδη ναυαγήσει στη Σαντορίνη. Δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή το όνομα του πλοίου. Το έγγραφο έφτασε στο γραφείο μου ενάμιση περίπου μήνα μετά το ναυάγιο. Το πλοίο ήταν στο βυθό της θάλασσας και η διοίκηση συνέχισε να μαζεύει υπογραφές.

Η μεταρρύθμιση της διοίκησης είναι συνάρτηση πολλών παραμέτρων. Με δυο λόγια, κύριοι Υπουργοί, το «καινούριο κρασί θέλει και καινούριους ασκούς». Ποιοι όμως είναι αυτοί; Είναι οι δομές, η απλούστευση των διαδικασιών και των νόμων, ο εξορθολογισμός των συναρμοδιοτήτων, η διαμόρφωση καθηκοντολογίου για κάθε θέση πέρα από το κίνητρο ή τις ποινές.

Και επειδή μιλάμε για τα πειθαρχικά παραπτώματα, έχω εδώ ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον κείμενο του γραφείου του Επιτρόπου Νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας με τίτλο: «Οι περί δημόσιας υπηρεσίας νόμοι του 1990-2006». Πρόκειται για ένα ενοποιημένο κείμενο. Σας διαβάζω τι αναφέρει σχετικά με τις κατά σειρά πειθαρχικές ποινές -και νομίζω ότι έχει σημασία να τις προσέξετε: «επίπληξη, αυστηρή επίπληξη, πειθαρχική μετάθεση, διακοπή ετήσιας προσαύξησης, αναβολή ετήσιας προσαύξησης, χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις απολαβές τριών μηνών, υποβιβασμός στη μισθολογική κλίμακα, υποβιβασμός σε κατώτερη θέση, αναγκαστική αφυπηρέτηση και απόλυση.

Αυτές είναι οι ξεκάθαρες ποινές. Και αυτές οι ποινές, συσχετίζονται με συγκεκριμένα παραπτώματα που είναι πολύ εύκολο να τα καταλογίσεις επειδή στην Κυπριακή Δημοκρατία, υπάρχει σαφέστατη περιγραφή καθηκόντων και αρμοδιοτήτων.

Αξίζει τον κόπο επίσης να ρίξετε μία ματιά και σ’ αυτό εδώ το κείμενο με τίτλο: «Κυπριακή δημόσια διοίκηση, καινοτόμες και άλλες εκσυγχρονιστικός πρακτικές». Μπορείτε να το αναζητήσετε στο διαδίκτυο.

Υπάρχει αυτό εδώ το τυποποιημένο οργανόγραμμα για κάθε Υπουργείο. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι την πολιτική διοίκηση του ανθρωπίνου δυναμικού, την ασκεί ένα ανεξάρτητο συλλογικό όργανο, η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας. Η Επιτροπή αυτή έχει αρμοδιότητα για το διορισμό, την προαγωγή, τη μετάθεση, την απόσπαση, την αφυπηρέτηση και την άσκηση πειθαρχικού ελέγχου στους δημοσίους υπαλλήλους, περιλαμβανομένου και του καταλογισμού αυτών των ποινών.

Υπάρχει λοιπόν, μία ανεξάρτητη επιτροπή –και έχει σημασία να δούμε ποιοι συμμετέχουν, μετέχουν και δικαστικοί- η οποία ασκεί όλο αυτό το πλέγμα αρμοδιοτήτων. Δηλαδή ο καταλογισμός μιας ποινής δεν γίνεται από ένα συμβούλιο, το οποίο άλλοτε είναι πειθαρχικό, και άλλοτε υπηρεσιακό, όπως εδώ.

Υπάρχει ο κίνδυνος κατάχρησης των ρυθμίσεων του παρόντος νομοσχέδιου λόγω ταυτοπροσωπίας. Ο Υπουργός έχει τη δυνατότητα να είναι και πειθαρχικός και διοικητικός προϊστάμενος, να μετακινεί δημοσίους υπαλλήλους, να αξιολογεί την επίδοσή τους, να επηρεάζει τη βαθμολογική τους εξέλιξη. Δεν ξέρω αν η συμμετοχή δικαστικών στο συμβούλιο μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στο σύνολό του.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, για την παράβαση του υπαλληλικού καθήκοντος και την – για πρώτη φορά, απαρίθμηση των πειθαρχικών παραπτωμάτων, όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση, επανέρχομαι σ’ αυτό που είπα και πριν: όταν δεν υπάρχει σαφής περιγραφή της θέσης και της αρμοδιότητας, πώς και ποιος μπορεί να κρίνει την παράβαση;

Ευχαριστώ.